Video Metni
Sıcaklık birimleri ile konumuza devam ediyoruz.
Sıcaklığı ne ile ölçüyorduk?
Sıcaklığı termometre ile ölçülüyorduk.
Sıcaklık değerinin belirlenebilmesi için termometreleri ne yapıyoruz?
Derecelendiriyoruz.
Termometrenin derecelendirilmesinde neyden faydalanıyorum?
Suyun donma ve kaynama sıcaklıklarından faydalanıyorum. Bu yüzden farklı termometreler gözlemliyorum.
O zaman bu termometreler farklı bilim insanları tarafından ortaya konmuş ve suyun donma ve kaynama sıcaklığı değişik rakamlarla ifade ederek, birbirinden farklı ölçeklendirme yapmışlar.
Buraya baktığımızda Alman bilim insanının çalıştığı fahrenheit termometresini, İsveç bilim insanının çalıştığı celcius termometresini ve İngiliz bilim insanının çalıştığı kelvin termometresini görüyoruz.
Bir de X termometresi var bizim kendimizin oluşturacağı bir termometre olmuş olsun.
Şimdi buraya baktığımızda fahrenheit termometresi kelvin celcius termometresine bakalım.
Çünkü bunlar kaynama ve donma noktaları sabit bir şekilde tutulmuş.
Mesela X termometresini yazıyorum.
Şuraya ne yazacağım?
Donma noktasını yazacağım, buraya da kaynama noktasını yazacağım.
Şimdi buraya baktığımızda celcius ne kabul etmiş suyun donma noktasını?
0 celcius kabul etmiş.
Suyun kaynama noktasını kaç kabul etmiş?
100 celcius kabul etmiş. Yani ne kadar bölme arasında çalışmış?
100 bölmelik bir termometreden bahsetmiş.
İşte şurada bir celcius değeri okumuş olalım. Kelvine baktığımızda kelvin'in belirlediği donma noktası neydi?
273 kelvin.
Biliyorsunuz sıcaklık değerini uluslararası birim sisteminde kelvin kullanıyoruz.
Burada da 373 kelvin olduğunu görüyorum ve kaynama noktasına bu şekil belirledikten sonra ne söyleyeceğim?
Burada yüz bölmelik bir termometre oluşturmuş. Şurada kelvin termometresinde K diye bir değer yazdım.
Daha sonra fahrenheit termometresine bakıyorum.
Burada fahrenheit donma noktasını 32 fahrenheit, kaynama noktasını da 212 fahrenheit olarak belirlemiş ve fahrenheit termometresinde F değerini gösterdiğini söyleyelim. Bizim oluşturacağımız X termometresinde de donma noktasına DN, kaynama noktasına da KN yazdım ve X termometresinde okuyacağım değerin de X olarak göreceğimi söyleyeyim.
Şimdi ben bu termometreleri birbiri türünden yazmak istediğimde, şöyle bir gösterimde bulunuyorum.
Diyorum ki (celcius- edeceğim.
(100-0) 100 yazıyorum eşittir dedim kelvin termometresine baktığımda peki kelvin termometresinde ne görüyorum (kelvin -273), (373 -273) görüyorum.
Bunu da yazmak istediğimde, (kelvin -273)/(373 -273) 'ten ne yazacağım 100 bölmelik bir termometre.
Daha sonra fahrenheita geldiğimde (fahrenheit -32), (212 -32) yazalım fahrenheit eksi fahrenheit dediğim fahrenheit okuduğum F değeri olmuş oluyor (F- 32)/ (212 -32)'den de 180 değerini gözlemlemiş oluyorum. Eşittir diyorum, buraya baktığımda bir X termometresi görüyorum, bu X termometresini de nasıl yazacağım?
(X-donma noktası), (kaynama noktası -donma noktası) olmuş oluyor.
Yazıyorum (X-donma noktası)/(kaynama noktası -donma noktası) yazmış olacağız bu şekilde.
Yani sıcaklık birimleri birbirine dönüştürmek istediğimde, bu şekilde ifade ediyorum.
Bana işte celcius termometresinde okunan kaçtır dediği zaman, ben şu eşitliği alıyorum yerine yazdığım zaman kelvin termometresinde kaç kelvin okunduğunu gözlemlemiş oluyorum.
Peki bize bunu bir grafik olarak verirse nasıl yapacağız, ona bakalım.
Mesela şöyle termometre verdi X termometresi vardı bir de celcius termometresi verdi.
Verdiği X termometresinin donma noktasına -20, kaynama noktasında 140 demiş.
Celcius içinde Ben bu eşitliği nasıl yazarım şu şekilde(X- (-20))/(140-(-20)).Yani bu aradaki bölme sayısı 160.
Çünkü artık donma noktası ne olmuş oluyor?
-20 olmuş oluyor.
Ne yazacağım ?
Arada 0 da var.
140-(-20) yazacağız yani 160 şu şekilde eşittir diyorum. Buraya baktığımda da (celcius-0)/ (100 -0)'dan 100.
İşte bu eşitlikten bize X değerini verir.
X termometresinde 40 celcius okunan değer celcius termometresinde ne kadar okunur diye sorarsa, biz buradaki denklemden bu hesabı çıkartabiliriz.
Peki ben bunu grafikte nasıl görüyorum, hadi onu çizelim birlikte.
Mesela ne diyorum?
celcius'ta donma noktam 0, peki X'te donma noktam kaç -20.
Bakın bunu yazdım, daha sonra neyi söyleyeceğim?
X değerini okurken X termometresinde celcius'ta C değerini okuyormuşum. O zaman ne diyeceğim?
Celcius'ta C okurken X termometresinde X okuyorum.
Daha sonra bakıyorum celcius termometresinde 100 celcius kaynama noktası iken, şöyle çizelim şurası 100 celcius iken kaynama noktamız ne kadar?
140 olarak ifade edilmiş.
O zaman buraya da 140 X yazıyorum.
Şimdi ben bu grafiği birleştirmek istediğimde, nasıl bir grafik elde edeceğim?
Hemen şöyle çizgiyi aldım, şöyle daha sonra şurayı yapıyorum ve bu noktaları şimdi birleştireceğim. Şöyle bir grafik gözlemlemiş oluyorum şu noktaları birleştirdikten sonra.
Şimdi ben bu noktaları birleştikten sonra ne gözlemliyorum burada?
Bir üçgen görüyorum.
Bakın iki farklı üçgen, burada oluşan üçgenler arasında benzerlik oluşur.
Oluşan benzerlik bağıntıları kullanılarak istenilen değerlerin ne yapabiliriz?
Bulabiliriz.